Sea food fatta

Przydrożna uliczna restauracyjka serwująca fattę

Jak mogliście się pewnie zorientować z wpisu nt. fatty, wariacji tej potrawy jest bardzo wiele. Ostatnia wizyta w „super”markecie Amen na dżubańskiej Malakii podsunęła mi pomysł na sea food fattę, czyli potrawę abstrakcyjną, biorąc pod uwagę odległość Sudanu Południowego od morza – jakieś bagatela dwa tysiące kilometrów, tj. ze trzy dni drogi lądem przez Kenię i Ugandę. Ponieważ jednak świat staje się coraz bardziej globalną wioską, puszka krewetek i tuńczyk z Tajlandii oraz słoik oliwek z Egiptu posłużyły jako wkładka do fatty. W ten oto sposób powstała potrawa całkowicie odrealniona, połączenie najprostszej ulicznej garkuchni z importowanymi rarytasami. 5 SSP okraszone 25 SSP…

PS. Zdecydowanie bardziej polecam wersję podstawową;)

Fatta w oryginale

Sea food fatta

Fatta

Fatta w przydrożnej garkuchni w dzielnicy Tong Piny, Dżuba

Można powiedzieć, że fatta to bardziej wypasiona wersja fula. Składniki te same (patrz przepis), czyli: bób, fasola lub soczewica, cebula, pomidory, kozi ser, oliwa, olej,  kmin rzymski i inne przyprawy. Fatta, jako wersja wzbogacona fula, może zawierać jajka na twardo, tuńczyka i inne dodatki wymieszane razem, a przede wszystkim wymoczone w tym wszystkim kawałki bułki. Bób, fasola czy też soczwica występują tu w postaci rozwałkowanej na miazgę, gdyż całość dania ugniatana jest w misce przy pomocy szklanej butelki po coli lub piwie. Fatta jest jednym z popularniejszych dań ulicznych w Dżubie i są miejsca, do których człowiek od czasu do czasu z przyjemnością wraca na szybki, sudański lunch. Znakiem rozpoznawczym, tak jak w przypadku fula, jest specyficzny obły aluminiowy garnek.

Przygotowanie fatty

Mini-wojna na pograniczu Sudanów

Przez chwilę wyglądało na to, że Chartum mięknie i może dojść do porozumienia ws. tranzytu południowosudańskiej ropy do północnosudańskiego Port Sudan. Nawet sam Omar al-Bashir miał odwiedzić Dżubę w celu kontynuowania rozmów. Dostał nawet obietnicę, że podczas wizyty nie zostanie aresztowany w związku z listem gończym wydanym na niego przez Międzynarodowy Trybunał Karny (ICC).

Bashir odwołał jednak swoją wizytę w Dżubie w związku z wczorajszymi wydarzeniami na granicy Sudanów. Wg południowosudańskich mediów dwa przygraniczne rejony Sudanu Południowego: Jau i Panyakir w stanie Unity zostały zbombardowane przez SAF (Sudan Armed Forces – wojska Północy), po czym nastąpiła inwazja wojsk lądowych i arabskich milicji. SPLA odparło atak i posunęło się dalej ku północy przejmując pola naftowe Heglig. Rejon Heglig został zajęty przez wojska SAF podczas wojny domowej, zaś w 2009 roku włączony przez Stały Trybunał Arbitrażowy  (Permanent Court of Arbitration PCA) w Hadze do prowincji Kordofan Zachodni Sudanu Północnego. Nie zostały jednak podzielone złoża ropy znajdujące się pod nim i Południe nie zgadza się z tą decyzją. Jak twierdzi Dżuba, nie zamierzała ona użyć siły do odzyskania rejonu Heglig, lecz zabiegała o odzyskanie terytorium poprzez międzynarodowe instytucje.

Kolejna hipokryzja Bashira, kolejne starcia w terenie gdy przy stole mówi się o pokoju, i kto to wie co z tego wyjdzie?

Sudański ful

Typowy garnek na fula

Ful to potrawa powszechnie spotykana w Sudanie Południowym, która zawitała tu z arabskiej północy. Jednak czarnoskórzy mieszkańcy południa polubili fula, który jest popularnym i tanim (ok.  5 -7 zł) daniem na lunch czy kolację. Łatwo można rozpoznać  miejsca, gdzie serwują fula, ponieważ jest on gotowany w charakterystycznych aluminiowych garnkach w kształcie dzbana. Żaden arabski handlarz na bazarze w Dżubie nie oderwie się od miski fula, by Cię obsłużyć dopóki nie skończy jeść wraz z towarzyszami z jednej miski.

Suszony bób

Składniki (dla 5-6 osób):

• 0,5 kg suszonego bobu lub fasoli, bądź alternatywnie 0,25 kg fasoli i 0,25 kg zielonej soczewicy,
• 20 dkg koziego sera (mozna zastąpić innym słonym białym serem np. fetą)
• 3 pomidory
• 1 cebula
• Przyprawa do fula (zmielony kmin rzymski, a co poza tym wie tylko Arab z bazaru, z którym ciężko się dogadać)
• Olej/oliwa z oliwek – ilość zależnie od upodobań, tutaj im bardziej potrawa w niej pływa, tym lepiej
• Sok z cytryny
• Natka pietruszki lub rukola (opcjonalnie)
• Sól

Składniki: kozi ser, pomidory, cebula, cytryna

Wykonanie: Fasolę czy bób moczymy dzień wcześniej, na wiosnę można spróbować ze świeżym bobem, nie trzeba będzie moczyć. Następnie gotujemy w osolonej wodzie, aż będzie bardzo, bardzo miękkie. Jeśli gotujemy soczewicę i fasolę albo 2 różne rodzaje fasoli to polecam gotowanie w osobnych naczyniach, ze względu na różny czas gotowania. Pomidory i cebulę kroimy w drobną kostkę. Siekamy zieleninę. Ser kruszymy na drobne kawałeczki. W Polsce w jest problem z zakupem owej przyprawy, więc fasolę ugotujmy z łyżką kminu rzymskiego. Następnie:

Opcja  1. Wrzucamy fasolę do miski posypujemy pomidorami, serem i cebulą oraz przyprawą do fula, wyciskamy na wierzch sok z cytryny, posypujemy posiekaną zieleniną, polewamy obficie olejem, solimy i potrawa gotowa!

Opcja 2. Miażdżymy fasolę na papę (tu w ulicznych garkuchniach robią to zazwyczaj butelką ), mieszamy ze znaczną ilością oleju i posypujemy warzywami, serem oraz przyprawą, posypujemy zieleniną, wyciskamy sok z cytryny i solimy do smaku.

Opcja 3. Miażdżymy fasolę wraz z olejem, mieszamy z posiekanymi warzywami, zieleniną i sokiem z cytryny  – robimy papkę i na wierzchu posypujemy serem. Szczerze to chyba najlepiej smakuje a najgorzej wygląda.

Gotowy ful

Tradycyjnie po sudańsku jeść prawą ręką nabierając i mieszając fula chlebem. Smacznego!

W Polsce robiłam fula z fasoli tzw. „jaśka” gotowanego w osolonej wodzie z kminem rzymskim następnie ubijałam na papkę z soczewicą i olejem, posypywałam warzywami, polewłam oliwą oraz posypywałam przyprawami, zachwycała się rodzina i znajomi. Na zdjęciu widzicie fula nie utłuczunego (opcja 1) posypanego warzywami . Próbujcie, jak kto woli!

Fule i kisra (sudański naleśniko-chleb) u "Mamy Zahry" - najlepszej restauracji w Dżubie serwującej tradyctjne potrawy

Prażynki

Pamiętacie PRL-owską wersję chipsów? Prażynki vel. przysmak świętokrzyski bądź jak to się tam u Was zwało w zależności od regionu. Najnowsze kulinarne odkrycie w Dżubie to właśnie bajecznie kolorowe prażynki. Do kupienia np. na przeciwko, na rogu „u Araba” za jednego funta, czyli już taniej się nie da. Polecam!

 

Czary skuteczniejsze niż policja!

Jak donosi dzisiejsza prasa, w Masiya koło Yambio (Zachodnia Ekwatroria) ujęto złodzieja… i nie byłoby w tym nic szczególnego, gdyby aresztowania dokonała policja, lokalna społeczność, bądź przypadkowy przechodzień. Stało się jednak inaczej. Poszkodowana właścicielka restauracji zwróciła się do czarownika, który rzucił  „wężowy czar”. Po trzech dniach u czarownika zjawił się delikwent z owiniętym wokół szyi półtorametrowym wężem. W obecności policji z jego kieszeni wyciągnięto skradzioną wcześniej gotówkę. Nawet po odczarowaniu złodzieja nie mógł on podnieść się z klepiska.

Co prawda wg różnych gazet różnica w skradzionej kwocie jest znacząca, 160SSP vs. 150,000SSP, jednak pozostałe fakty się pokrywają, wszystkie poparte relacjami naocznych świadków! To niejako odpowiada na  pytanie postawione przezemnie przy okazji recenzji książki Czary, wyrocznie i magia u Azande E.E. Pritchard’a. Tak, magiczne tradycje i wiara w czary wśród Azande są wciąż żywe!

Article from The New Nation, 20/03/2012

Article from The New Times, 20/03/2012

Sudan Południowy nie aresztuje Bashira

Jak donoszą media Sudan Południowy nie aresztuje prezydenta Północy Omara al-Bashira, poszukiwanego listem gończym Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze (ICC – International Criminal Court) za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciw ludzkości. Na mocy ostatnich porozumień z Addis Abeby Bashir ma odwiedzić stolicę Południa – Dżubę, w celu dalszych negocjacji. Przedstawiciel rządzącej na Południu partii SPLM oznajmił, iż po pierwsze Sudan Południowy nie jest członkiem ICC, jednak przede wszystkim Dżubie zależy na rozwiązaniu licznych sporów z Północą (kewestie ropy naftowej, demarkacji granicy, obywateli obydwu Sudanów w świeżo upieczonej zagranicy itd.).

No i co? Dla mieszkańców Dżuby wizyta kłamcy i hipokryty z Północy oznaczać będzie z pewnością spore ograniczenia w ruchu i wynikające z tego problemy (główny to brak woziwodów na ulicach, a wodociągi nie działają). Czy rozmowy przyniosą jakieś owoce? Czy ewentualne porozumienia na papierze zostaną dotrzymane? Patrząc z perspektywy na wcześniejsze i obecne gierki „Północników” to nic więcej jak gówniana polityka. Określenia pasują jak ulał. Sudańska scena polityczna to przerażające bagno, strony potrafia uśmiechać się pojednawczo przy stole równocześnie przeładowując kałasznikowy w buszu. Ciekawe, co może zostać osiągnięte w Dżubie podczas wizyty, gdy nie aresztują zbrodniarza?

P.S. (A propos innego osobnika poszukiwanego przez ICC, niegdyś? związanego z Chartumem) Niestety nie udało mi się obejrzeć internetowego hitu „Kony 2012” (za słaby transfer mamy), jednak zwróciła moją uwagę (przynajmniej) jedna rozbieżność: USA nie uznając ICC wysyłają swoich najlepszych wojaków do niezależnych państw afrykańskich, aby pojmać poszukiwanego przez ICC Josepha Konyego. Czyż to też nie zalatuje grubymi nićmi szytą hipokryzją? Czemu akurat i dopiero teraz, gdy LRA – armia Konyego jest już na wymarciu? O co w tym chodzi, bo na pewno nie o Kony’ego?

„Duch króla Leopolda”

Może pamiętacie Jądro ciemności Josepha Conrada (bodajże lekturę szkolną)? Podczas lektury książki Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce. Adama Hochschild’a napotkamy pierwowzory postaci z condradowskiej powieści, poznamy podstępy dzięki którym król Belgów założył w Afryce kolonię większą ponad 70 razy od swojego kraju, zaś od opisu realiów w jego prywatnej, kongijskiej posiadłości włosy nam się zjeżą. Szacuje się, że podczas dwudziestokilkuletnich rządów Leopolda nad Kongiem wyginęła co najmniej połowa jego populacji, jakieś 8-10 milionów ludzi! Książka ta opowiada także o próbach uświadomienia opinii publicznej zbrodni jak się tam dzieje, czyli o początkach ruchów na rzecz praw człowieka itp.

Co muszę podkreślić i wytłuścić – lektura wciąga od pierwszej strony! Nie musisz wcale interesować się Afryką, historią, koloniami czy też biografiamii monarchów, jednak z dużym prawdopodobieństwem ta książka Cię pochłonie.

Choć Sudan pojawia się w książce jedynie pobocznie, to zdecydowałem się umieścić ją na blogu ze względu na jej wysoką ocenę i przyjemność z czytania, jak również z uwagi na ciekawe historie, które możemy z niej wyłowić nt. południa Sudanu. Znajdziemy tu m.in. ciekawostkę o tym, że wojska kongijskie króla Leopolda zajęły kopalnię miedzi w Bahr el-Ghazal (dzisiejszy Sudan Południowy) oraz streszczenie ostatniej wyprawy Stanleya mającej na celu odsiecz Emina Paszy, gubernatora brytyjskiej prowincji Ekwatoria. Stanley wyruszył z Konga, przez niezbadaną dżunglę Ituri do dzisiejszego Sudanu Południowego i Ugandy. Na zakończenie nieudanej odsieczy (bo zagrożenie dawno minęło) Emin Pasza, niemiecki Żyd z obecnie naszej Nysy!, tak się wstawił na bankiecie, że pomylił okno z drzwiami na pierwszym piętrze i się połamał, w efekcie czego nie wrócił do Europy (co dla Stanleya było jeszcze większym niepowodzeniem)…

Gorąco zachęcam do lektury!

Detale:

Adam Hochschild

Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce

Przełożył Piotr Tarczyński

wydanie I (luty 2012), oprawa twarda, 464 s.

Wydawnictwo Sfery

Co łączy Sudan Północny i Izrael?

9 lipiec 2011 roku, Sudan Południowy - mieszkańcy Dżuby świętują oficjalne proklamowanie niepodległości

Czy istnieje cokolwiek współnego dla ultraislamskiego Chartumu i skrajnie antyarabskiego Tel Awiwu?
Otóż wspólnym mianownikiem obydwu twardogłowych reżimów okazała się ostatnio sprawa południowosudańskich obywateli w tychże krajach – w kwietniu staną się oni nielegalni i będą musieli opuścić ziemie swoich dotychczasowych gospodarzy.
W przypadku Sudanu Północnego od kilku miesięcy sprawa jest bardzo poważna, a motywy rządzących klarowne – nienawiść. Do kwietnia Południowcy muszą się wynieść z Północy do siebie. Chartum nie rozważa kwestii podwójnego obywatelstwa, czy ktoś ma pracę, może nawet wyjątkowo całkiem niezłą i od lat, albo czy ktoś się uczy lub studiuje? Nie istotne, chcieliście niepodległości to jazda z naszego kraju! Na dobitkę Bashir skonfiskował barki mające przewieźć ludzi z dobytkiem na Południe, jakoby na rzecz transportu armii (tylko nie za bardzo wiem gdzie te swoje oddziały chce nimi przrzucać, chyba jedynie do inwazji na Południe) i w ogóle zamknął granicę. W Kosti, mieście portowym w Sudanie Północnym skąd odpływało się na Południe, wraz ze swoim dobytkiem koczuje ponoć jakieś 20 tysięcy Południowców! Co mają zrobić? Jak kogoś stać, to może polecieć na Południe (ta granica jest otwarta), a jak nie to zostawić wszystko i pomaszerować przez Etiopię do Sudanu Południowego? Może nie jest to najgłupsze rozwiązanie, bo kto wie jak Chartum potraktuje w kwietniu zdelegalizowanych obywateli ongiś największego państwa Afryki?
Z Izraelem sprawa wydaje mi się niecoi bardziej zagmatwana, bo nie rozumiem motywu nagłej chęci pozbycia się Południowców. Tamtejsza diaspora trafiła do Izraela podczas wojny domowej, pewnie spora jej część to tzw. Lost Boys (Zagubieni Chłopcy), którzy z obozów dla uchodźców wygrali bilet do lepszej przyszłości (głównie do USA, Australii…). Południowosudańska społeczność w Izraelu szacowana jest na jakieś 2-3 tysiące osób. Czy ktoś wie o co właściwie chodzi rządzącym z Tel Awiwu? Czy w końcu czar pryśnie i repatrianci z Izraela przestaną się w Dżubie afiszować flagami z gwiazdą Dawida?

Czary, wyrocznie i magia u Azande

Książka Czary, wyrocznie i magia u Azande słynnego brytyjskiego antropologa Edwarda E. Pritchard’a (ucznia Seligmana i Malinowskiego) opowiada o pewnych bardzo specyficznych zagadnieniach społecznych wśród grupy etnicznej Zande (Azande). Choć lektura wymaga lekkiego wysiłku intelektualnego podczas czytania, to jednak przenosi nas do południowo-zachodniego Sudanu Południowego lat 20. XX wieku, pośród zandyjskich czarowników, czarnoksiężników, książąt czy też prostych ludzi, a wszędzie wokoło unoszą się czary i magia. Pritchard spędził wśród Azande 20 miesięcy, żył w chacie pomiędzy nimi, nauczył się ich języka, chodził z nimi na polowania, lepił garnki oraz uczestniczył w magicznych ceremoniach. We wspomnieniach z pracy badawczej przeczytamy: Nauczyłem się od afrykańskich ludów „pierwotnych” o wiele więcej, niż oni nauczyli się ode mnie, więcej niż kiedykolwiek nauczyłem się w szkole. Nauczyłem się czegoś o odwadze, wytrzymałości, cierpliwości, pogodzeniu z losem i wyrozumiałości.

Oprócz ciekawostek bezpośrednio związanych z tematem książki, jak np. szukanie porady u zandyjskich wyroczni: trucizny, termitów, stosów patyczków lub deseczki do pocierania, społecznych funkcji czarów, obrzędów, znachorstwa, czy też przygotowywania i zażywania „leków” mających chronić przed czarami bądź objawiać to co ukryte, w pamięci utkwiła mi pewna anegdota z życia Pritcharda. Otóż jako młody student, przed wyruszeniem na swoją pierwszą wyprawę do Afryki Środkowej, próbował dowiedzieć się od doświadczonych naukowcó jak właściwie powinno prowadzić się terenowe badania antropologiczne. Od każdego z autorytetów usłyszał co innego: Nie rozmawiaj z informatorem dłużej niż dwadzieścia minut, jeśli bowiem ty nie znudzisz się przez ten czas, to on się znudzi (Westermark), Należy zawsze zachowywać się jak dżentelmen (Haddon), Bierz 10 granów chininy każdej nocy i trzymaj się z dala od kobiet (Seligman), Nie przejmuj się piciem brudnej wody, bo wkrótce i tak się na nią uodpornisz (Flinders Petrie), by w końcu od Malinowskiego usłyszeć: Nie wygłupiaj się Pan. Swój człowiek, słowiańska dusza;)

Niestety do dziś nie dotarłem do Ekwatorii Zachodniej, gdzie żyją Azande, więc ciężko mi powiedzieć jak intensywnie fruwają tam czary obecnie i jak działają zandyjskie „leki”. Postaram się sprawdzić…

Edward E. Evans-Pritchard
Czary, wyrocznie i magia u Azande
(Witchcraft, Oracles and Magic Among the Azande)
Przełożył Sebastian Szymański
Wstęp Joanna Tokarska-Bakir
wydanie I, oprawa miękka, 235 s.

Państwowy Instytut Wydawniczy (www.piw.pl)

Od wydawcy:

Książka Edwarda E. Evansa-Pritcharda jest owocem dwudziestu miesięcy pionierskich badań antropologicznych prowadzonych wśród ludu Azande w północno-środkowej Afryce. Pritchard nauczył się ich języka Azande, chodził z nimi na polowania, lepił garnki, radził się miejscowej wyroczni. Bardzo wcześnie spostrzegł, że sposób, w jaki Afrykanie organizują swoje życie społeczne, nie różni się w sensie funkcji od reguł, które z ukrycia zarządzają życiem angielskich gentlemanów. Był pierwszym antropologiem, który podważał tezę głoszącą istnienie zasadniczej różnicy między mentalnością ludów pierwotnych a mentalnością ludów cywilizowanych.