Grupy etniczne Sudanów

Hamburger z termitami

Termity – smakowite formy uskrzydlone

Termity są owadami powszechnie występującymi w większej części Afryki. Są to zwierzęta społeczne, a niektóre z ich gatunków budują imponujące termitiery stanowiące charakterystyczny element wielu afrykańskich krajobrazów. Termity żywią się drewnem, przez co są poważnymi szkodnikami zagrażającymi wszelkim drewnianym konstrukcjom. Choć pewne gatunki drewna najwyraźniej im nie smakują, a i są silne środki chemiczne zwalczające je oraz impregnujące drewno, to i tak śmiało można powiedzieć, że są nienażarte. W odróżnieniu od mrówek (także owadów o rozwiniętym życiu społecznym i mających formy uskrzydlone), termity mają dwie pary skrzydeł równej wielkości, skąd bierze się ich łacińska nazwa). W swej organizacji społecznej termity mają kastę reprodukcyjną, czyli króla i królową, kastę robotników i robotnic karmiących larwy, budujących termitiery czy dostarczających pokarm, oraz kastę żołnierzy.

Aby pozbyć się skrzydeł termity moczy się w wodzie

Tak, termity są nienażarte, ale same też stanowią źródło białka dla wielu afrykańskich plemion. W Sudanie Południowym zbierają je dzieciaki w okolicach Dżuby, można je kupić na targowisku w Yambio, i z całą pewnością stanowią przysmak w dziesiątkach innych miejsc w Sudanie. Wylęg odbywa się przynajmniej dwa razy w roku, skrzydlate termity wychodzą z podziemnych norek bądź termitier, zaczynają latać, łączą się w pary i są ich całe, całe chmary. Księżyc w pełni zastąpić im może jednak lampa bądź świeca, stąd też w tym szczególnym czasie dzieciaki wylegają gwarnie na pole po zmroku z lampionami ze świec. Widok niczym podczas naszych rorat, z tym że zamiast kulić się z zimna garściami łapią ściągający do światła przysmak.

Do piwa termity jak znalazł

Termity bądź same zrzucają skrzydła, bądź też kładzie je się na wodzie by pozbyć się niepożądanych chitynowych elementów. Obrane ze skrzydełek owady rzuca się na blachę, patelnię bądź rozgrzany olej, np. palmowy i po chwili gotowe. Dodam, że przysmak to nie tylko dla dzieci, i jako zakąska do piwa sprawdza się zdecydowanie lepiej niż chipsy itp.

Gotuję rzadko, lecz w przypadku termitów nie mogłem się powstrzymać. Z tego wszystkiego powstała owadzia warjacja: hamburger z termitami. Składniki:

– kotlety z mielonego mięsa wołowego

– bułki, w naszym przypadku nie było dylematu jakie, bo na hamburgery najlepiej nadaje się lokalne, sudańskie pieczywo, coś a’la podpłomyki

– surówka z kapusty

– kubek świeżo zebranych termitów

– ketchup, musztarda, majonez, sól, pieprz, jak kto lubi.

Na grilu pieczemy hamburgery. W międzyczasie na patelnię z rozgrzanym olejem (u nas palmowym – co nadaje termitowm złotomaślanej barwy) na moment wrzucamy termity. Następnie z naszych składników montujemy hamburgery, przyprawiamy i gotowe. Smacznego!

PS. Teraz nie mogę się doczekać na sezon na koniki polne:)

Termity – smakowite formy uskrzydlone

Hamburger z termitami

Do piwa termity jak znalazł

Moczenie termitów w wodzie

Aby pozbyć się skrzydeł termity moczy się w wodzie

Oddzielanie skrzydełek od korpusów

Skrzydełka wypływają na powierzchnię, większość owadów opada na dno

Termity obrane ze skrzydełek

Obrane termity na surowo

Obrane termity na patelnię (można prażyć bądź podsmażyć)

Termity podsmażone na oleju palmowym

Butelka oleju palmowego z lokalnego targu w Yambio, Zachodnia Ekwatoria

Termity podsmażone na oleju palmowym

Hamburger z termitami

Mniam… insekty na surowo wyglądają mało apetycznie, lecz przyrządzone są naprawdę smaczne

Czarny chrystianizm – G.J. Kaczyński

Książka Grzegorza J. Kaczyńskiego pt. Czarny chrystianizm. Ze studiów nad ruchami afrochrześcijańskimi.dotyczy ruchów religijnych, w których strukturze doktrynalnej centralną rolę pełni idea Jezusa Chrystusa w powiązaniu z wybranymi elementami tradycji afrykańskiej. Ruchy takie zaczęły powstawać w Afryce w połowie XIX wieku, na szerszą zaś skalę od początku wieku XX. W roku 1990 w Afryce działało ponad 8000 ruchów religijnych w nurcie afrochrześcijaństwa zrzeszając ponad 35 milionów osób. Szacunki z tamtego okresu na rok 2000 mówiły o wzroście liczby wiernych do 52 milionów. Jak to faktycznie wygląda obecnie? Choć Sudan Południowy na tle reszty Afryki jest tylko wzmiankowany na stronach tej książki, to muszę o niej wspomnieć na blogu. Jeśli ktoś z Was kiedyś zauważył w Afryce mnogość najróżniejszych kościołów o najdziwniejszych nazwach, to w tej książce może odnaleźć ich genezę.

W Sudanie Południowym wzmiankowane są tylko dwa afrochrześcijańskie ruchy religijne: jeden powstały w 1937 roku wśród Azande oraz drugi Episcopal Praisers wśród plemion Kuku i Kakwa. Ponadto w Ugandzie wśród plemion z pogranicza Sudanu i Ugandy wystąpiły ruchy Trumpeters (Praisers) wśród Kakwa oraz The Chosen Evangelical Revival wśród Acholi. Skąpe dane z początku lat 90-tych na temat ruchów tego typu w Sudanie są m.in. wynikiem faktu, że był to akurat środek wojny w południowym Sudanie. Nie wiadomo, czy do podpisania porozumienia pokojowego między Sudanami było więcej afrochrześcijaństwa na Południu, z całą jednak pewnością później nastąpiła eksplozja. Dziś w Dżubie oraz innych miastach, miasteczkach i wsiach Sudanu Południowego znajdziemy dziesiątki, jeśli nie setki najróżniejszych kościołów i zgromadzeń religijnych. Jest oczywiście Kościół Katolicki, Luteranie, Kościół Anglikański, Prezbiterianie, Świadkowie Jehowy, Zielonoświątkowcy, lecz także kościoły czysto afrochrześcijańskie jak wywodzący się z Kenii African Independent Pentecostal Church of Africa czy Episcopal Church. Mamy też na przykład kościół Mountain of Fire and Miracles Ministries oraz International Eden Fight Church… postaram się dodawać tu najoryginalniejsze z napotkanych w Dżubie kościołów.

Punkty oznaczają plemiona, w których życiu religijnym ruchy afrochrześcijańskie odgrywają dominującą rolę. Wg Schism and Renewal in Africa. Oxford University Press, Nairobi-Addis Abeba-Lusaka 1968 (za http://archiwum.wiz.pl/1998/98014300.asp)

Szczegóły książki:

Grzegorz J. Kaczyński –  Czarny chrystianizm. Ze studiów nad ruchami afrochrześcijańskimi.

Wydawnictwo Naukowe PWN

Warszawa 1994

Stron 274

Zawiera rozdziały:

I. Syndrom afrykański (na styku tradycyjnej Afryki z chrześcijańską Europą)
II. Poprzednicy afrochrystianizmu (z lektury kronik o dawnym Królestwie Konga)
III. Afrochrystianizm w perspektywie historyczno-statystycznej
IV. Typologia afrochrystianizmu
V. Separatyzm i profetyzm
VI. Afrochrystianizm jako zjawisko społeczne

Nota metodologiczna
Indeks osób
Wykaz ruchów, kościołów i wspólnot afrochrześcijańskich
Summary.

PS. Postanowiłem umieszczać na blogu także tytuły związane z Sudanem, które tylko przejrzałem, a nie przeczytałem od deski do deski – stąd brak wypunktowania w Afrykach.

Czary, wyrocznie i magia u Azande

Książka Czary, wyrocznie i magia u Azande słynnego brytyjskiego antropologa Edwarda E. Pritchard’a (ucznia Seligmana i Malinowskiego) opowiada o pewnych bardzo specyficznych zagadnieniach społecznych wśród grupy etnicznej Zande (Azande). Choć lektura wymaga lekkiego wysiłku intelektualnego podczas czytania, to jednak przenosi nas do południowo-zachodniego Sudanu Południowego lat 20. XX wieku, pośród zandyjskich czarowników, czarnoksiężników, książąt czy też prostych ludzi, a wszędzie wokoło unoszą się czary i magia. Pritchard spędził wśród Azande 20 miesięcy, żył w chacie pomiędzy nimi, nauczył się ich języka, chodził z nimi na polowania, lepił garnki oraz uczestniczył w magicznych ceremoniach. We wspomnieniach z pracy badawczej przeczytamy: Nauczyłem się od afrykańskich ludów „pierwotnych” o wiele więcej, niż oni nauczyli się ode mnie, więcej niż kiedykolwiek nauczyłem się w szkole. Nauczyłem się czegoś o odwadze, wytrzymałości, cierpliwości, pogodzeniu z losem i wyrozumiałości.

Oprócz ciekawostek bezpośrednio związanych z tematem książki, jak np. szukanie porady u zandyjskich wyroczni: trucizny, termitów, stosów patyczków lub deseczki do pocierania, społecznych funkcji czarów, obrzędów, znachorstwa, czy też przygotowywania i zażywania „leków” mających chronić przed czarami bądź objawiać to co ukryte, w pamięci utkwiła mi pewna anegdota z życia Pritcharda. Otóż jako młody student, przed wyruszeniem na swoją pierwszą wyprawę do Afryki Środkowej, próbował dowiedzieć się od doświadczonych naukowcó jak właściwie powinno prowadzić się terenowe badania antropologiczne. Od każdego z autorytetów usłyszał co innego: Nie rozmawiaj z informatorem dłużej niż dwadzieścia minut, jeśli bowiem ty nie znudzisz się przez ten czas, to on się znudzi (Westermark), Należy zawsze zachowywać się jak dżentelmen (Haddon), Bierz 10 granów chininy każdej nocy i trzymaj się z dala od kobiet (Seligman), Nie przejmuj się piciem brudnej wody, bo wkrótce i tak się na nią uodpornisz (Flinders Petrie), by w końcu od Malinowskiego usłyszeć: Nie wygłupiaj się Pan. Swój człowiek, słowiańska dusza;)

Niestety do dziś nie dotarłem do Ekwatorii Zachodniej, gdzie żyją Azande, więc ciężko mi powiedzieć jak intensywnie fruwają tam czary obecnie i jak działają zandyjskie „leki”. Postaram się sprawdzić…

Edward E. Evans-Pritchard
Czary, wyrocznie i magia u Azande
(Witchcraft, Oracles and Magic Among the Azande)
Przełożył Sebastian Szymański
Wstęp Joanna Tokarska-Bakir
wydanie I, oprawa miękka, 235 s.

Państwowy Instytut Wydawniczy (www.piw.pl)

Od wydawcy:

Książka Edwarda E. Evansa-Pritcharda jest owocem dwudziestu miesięcy pionierskich badań antropologicznych prowadzonych wśród ludu Azande w północno-środkowej Afryce. Pritchard nauczył się ich języka Azande, chodził z nimi na polowania, lepił garnki, radził się miejscowej wyroczni. Bardzo wcześnie spostrzegł, że sposób, w jaki Afrykanie organizują swoje życie społeczne, nie różni się w sensie funkcji od reguł, które z ukrycia zarządzają życiem angielskich gentlemanów. Był pierwszym antropologiem, który podważał tezę głoszącą istnienie zasadniczej różnicy między mentalnością ludów pierwotnych a mentalnością ludów cywilizowanych.

Początek maja w Sudanie

Sudan Południowy, który za niespełna dwa miesiące proklamuje niepodległość, uchwalił przejściową konstytucję na okres pięciu lat po 9 lipca. Osiemnaście opozycyjnych w stosunku do rządzącej SPLM partii protestuje przeciwko nowej konstytucji twierdząc, że m.in. oddaje ona za dużo władzy w ręce prezydenta oraz rządzącej partii, jeszcze bardziej ograniczając możliwości działania mniejszych partii.

W leżącym na Północy, przy granicy z Południem i spornym regionem Abyei, roponośnym stanie południowy Kordofan odbyły się wybory na gubernatora prowincji. Wybory powinny były się odbyć w kwietniu ubiegłego roku, w czasie pierszych od dekad ogólnosudańskich wyborów, lecz nie doszło do tego w związku z brakiem porozumienia w sprawie cenzusów. W tym roku do głosowania zarejestrowano o 100 tysięcy obywateli mniej niż w kwietniu 2010. Gubernatorem został kandydat północnej partii NCP Ahmed Haroun poszukiwany międzynarodowym listem gończym za zbrodnie wojenne w Darfurze. SPLM oskarża NEC (National Election Commision) z Chartumu o fałszerstwo. Wg oficjalnych wyników Haroun zdobył niewile ponad 6 tysięcy głosów więcej od Abdula Aziza Adama Al-Hilu, kandydata SPLM. SPLM odrzuciło propozycję NCP oferującą Al-Hilu stanowisko zastępcy gubernatora prowincji. Choć wybory przebiegły pokojowo specjaliści obawiają się eskalacji przemocy po ogłoszeniu wyników.

W sprawie spornego regionu Abyei trwają dysputy z udziałem Unii Afrykańskiej i innych mediatorów… Tymczasem strony zgodziły się wycofać siły poza granicę okręgu.

W odjazdach po bydło, tym razem w stanie Unity, zginęło ponad 80 osób.

Ponadto w Zachodniej Ekwatorii, w Bangu pomiędzy okręgiem Nagero i Tambura, zaatakowała LRA (Lord’s Resistance Army). LRA uderzyła w porze wieczornej w ludzi zebranych na uroczystości pogrzebowej zabijając jedną osobę i raniąc kilka. Tym razem oprawcy nie kazali poćwiartować i zjeść nieboszczyka, a w pogoń za rebeliantami ruszyła policja oraz miejscowa milicja (straż) tzw. Arrow Boys.

Na koniec coś optymistycznego – fundacja Billa Gatesa ma przekazać 5 milionów dolarów na rozwój południowosudańskiej stolicy – Juba.

Koronacja w kraju Azande

Ziemie Azande w Sudanie Południowym (z http://www.gurtong.net)

Sudan Południowy teoretycznie jest krajem federacyjnym, jak w USA złożonym ze stanów. W jego obrębie znajduje się też kilka tradycyjnych, afrykańskich królestw, jak na przykład Królestwo Szylluków czy Anyuak w stanie Upper Nile, Hujang – jedno z królestw ludu Latuko we Wschodniej Ekwatorii, czy też Królestwo Tombura – jedno z królestw ludu Azande w Zachodniej Ekwatorii.

Koronowany król Tambura na tronie przyzdobionym ciosami z kości słoniowej (z http://www.sudantribune.com)

To właśnie Azande (Zande) w ubiegłym tygodniu koronowali swojego nowego monarchę, księcia Mboribamu Baabe Renzi Tambura. Uroczystość odbyła się 31 marca br. w Tombura, na zachód od Yambio. Nowy król został wskazany przez swojego ojca, króla Samuel Baabe Renzi Tombura przed jego śmiercią w 2005. Wykształcony w Ugandzie Mboribamu Baabe jest pierworodnym synem poprzedniego króla z drugą żoną, który to miał w sumie dwadzieściorgo potomstwa.

Tradycyjni tancerze Azande (www.sudantribune.com)

Mboribamu Baabe jest pierwszym królem oficjalnie koronowanym w Sudanie Południowym po długich latach prohibicji na tego typu tradycje w czasie rządów islamskiego Chartumu. Szef lokalnej społeczności wyraził nadzieję, że nowa konstytucja Sudanu Południowego przywróci częściowo tradycyjną władzę wodzom, królom i starszyźnie oraz pozwoli kultywować zarzucane tradycje.

"Latający" nóż Azande (http://southernsudan.prm.ox.ac.uk)

Azande stanowią dużą grupę etniczną zamieszkującą północno-wschodnią część DR Kongo, RŚA oraz południowo-zachodni Sudan Południowy. W odróżnieniu od większości mieszkańców Południa nie są Nilotami, lecz należą do nigero-kongijskiej grupy językowej. W XIX wieku tworzyli oni bardzo silną i dobrze zorganizowaną społeczność. Podbijali kolejne ludy na drodze zbrojnej oraz mieszanych małżeństw Azande i lokalnych elit. Ekspansja na ziemiach dzisiejszego Sudanu Południowego trwała dopóty dopóki Azande nie napotkali na swej drodze innej równie dużej i wojowniczej grupy etnicznej – Dinka. Kres państwowości Azande położył europejski kolonializm, a następnie arabska okupacja na południu „niepodległego” Sudanu.

„Niebo nad Sudanem” Stanisław Wujastyk

„Niebo nad Sudanem” – Stanisław Wujastyk

 

 

Książka warta przeczytania; plusy: dotyczy w dużej mierze Sudanu Południowego, przybliża pracę lotników i Polaków w tropikach, przedstawia bogactwo świata przyrodniczego, w szczególności ptactwa.

Z notki wydawniczej: Chociaż książkę tę napisał lotnik, przedstawiony w niej Sudan lat sześćdziesiątych, oglądamy nie tylko z lotu ptaka. Autor nie miał ambicji stworzenia spójnego i wyczerpującego obrazu tego kraju; ułożył raczej mozaikę miniatur, ukazującą zaledwie zarysy historii i świata przyrody, kreśląc szkicowe portrety napotkanych tam ludzi. Składające się na całość reportaże-gawędy-wspomnienia urzekają liryzmem, któremu nieodłącznie towarzyszy dowcip, finezja dochodzenia do pointy i rzadka umiejętność oddawania ulotnego nastroju chwili. Poszczególne rozdziały książki powstawały w ciągu ponad trzech dekad. Teksty pisane na gorąco, w latach 1961-1964, wybrane ze zbioru „Mój Sudan z bliska” (wydanego w Londynie w 1984 nakładem Polskiej Fundacji Kulturalnej), przeplatają się z tymi, które wyszły spod pióra Autora znacznie później, bo w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych.

 

Wydawnictwo Prószyński i S-ka, seria „Obieżyświat”, 1998 r, 168 str.

Spis treści –  http://czytelnia.onet.pl/2,1057529,rozne.html

Fragmenty tekstu – http://czytelnia.onet.pl/0,1090861,do_czytania.html

O autorze – http://czytelnia.onet.pl/2,1057530,rozne.html

Tagi: Er Roseires, Nil Biały, Nil Błękitny, Nil, Sobat, Akobo, habub, Port Sudan, Malakal, Gulu, Uganda, ptaki, Doro, Daga Post, Boma, Pibor, Mboro, Chartum, Omdurman, Brun, Mabaan, Dinka, Nuer, Szilluk, Aniuak, Murle, Azande, Murli, Darfur